Wersja z 2023-08-03

Wyrazy z rzadkimi grupami dźwięków

Napisał Grzegorz Jagodziński, autor internetowej gramatyki języka polskiego i kursu języka polskiego dla cudzoziemców. Skróty i symbole objaśniono tutaj.

Autor tego artykułu nie widzi żadnego racjonalnego powodu, aby przy spolszczaniu obcych wyrazów zmieniać w sposób znaczący ich oryginalną wymowę, a w szczególności aby zmieniać samogłoskę -i- na -y- po t, d, r. Grupy z -i- nie są już dziś egzotyczne dla Polaków, a nasz język rekonstruuje je często w wyrazach zapożyczonych, w których kiedyś obowiązywały grupy z -y-. Oto przykłady (obejmujące tylko wyrazy zapisywane zgodnie z zasadami polskiej pisowni i tylko takie, w których -i- oznacza samogłoskę, a nie [j]):

• -ti-: aguti, aktinidia, aktinotrocha, allelopatina, andantino, antidotum, antigraf, aperitif, architeutis, artinsk, batik, butik, cenorabditis, czapati, dementi, Dżibuti, dżojstik, elastik, elastil, Eswatini, Fatima, festiwal, Fetting, fintifluszka, fortissimo, frontispis, ftizjatria, Funafuti, graffiti, gratis, greting, Haiti, Hatifnat, Hepatil, hosting, intifada, itinerarium, itinerariusz, jachting, karting, kasting, katipo, Kiribati, koati, konfetti, konsulting, kontinuum, kotik, krossoptilon, kutikula, latimeria, lifting, listing, mantikora, marketing, Martika, Martina, martini, mastif, mastiks, matinka, matiz, mortira, mufti, multikino, multimilioner, multipleks, multiwitamina, multizbiór, nautilus, notis, nyktinastia, ommatidium, Opatija, optimum, paksistima, palantir, pastisz, patison, petit, petting, plastik, Poti, praktikum, prestidigitator, prestiż, propemptikon, protistologia, pterostigma, ptifurki, Putin, rafting, reptilianin, retikulum, retinol, retinula, sati, Sentinel, Seti, skauting, sonatina, stigma, stigmaria, stilb, stilon, stilton, stiszowit, storting, striptiz, syndetikon, szerting, sztil, Tahiti, Tarantino, tartinka, telemarketing, tibia, Tibor, tigmotaksja, tigmotropizm, tigon, tigroid, Tiguan, tik, tiksotropia, tik-tak, tiktaalik, tilaka, tilapia, tilit, timag, Timajos, Timbuktu, timokracja, Timor, Timur, Tina, tinol, tinta, tip-top, tipi, tips, tir, tiramisu, Tirana, tirli tirli, tirówka, Tito, titoizm, titr, titrant, totipotencjalny, Tutinas, uistiti, ultimatum, wapiti, żabuti;
• -di-: adidas, adipocyt, Amindiwy, anadiploza, ardipitek, bandik, bandikot (bandikut), barramundi, bazipodit, bodiczek, Burundi, cenorabditis, daktylopodit, didaskalia, Didur, didżej, dielektryk, difenbachia, diflugia, digesta, digitalis, digitalizacja, digitalny, digitoksyna, dikdik, dikolon, diler, dilofozaur, dimer, Dina, dinar, dingi, dingo, dinka, dinks, dinoceras, dinornis, dinoterium, dinozaur, dintojra, dip, dipis, diplodok, diplofaza, diploid, diplopia, diplopora, diplozoon, dipol, diporpa, dipsozaur, dipteros, dirhem, dirka, Dirke, dis, disacharyd, displej, diwa, edinol, efendi, egzopodit, ekspedite, endit, endopodit, Engaddi, epanadiploza, epipodit, faldistorium, fiording, frondibola, glediczia, gording, grandilokwencja, handikapować, hindi, holding, inedita, ischiopodit, jaguarundi, jidisz, kadi, kadisz, karpopodit, Kiustendił, konditioner, koksopodit, Lakkadiwy, lyddit, mahdi, Malediwy, mediterranoidalny, meropodit, midi, midinetka, Mogadiszu, nadir, Nasreddin, paraglajding, pedicelina, pedikiurzysta, pedipalpa, Płowdiw, prekoksopodit, prestidigitator, prodiż, propodit, protopodit, pudding, rabdit, radirka, redisówka, Rodinia, telerekording, wadi, Wadim, Widin, Zugdidi, żardiniera;
• -ri-: afrikaans, akritarch, aperitif, arirania, Arizona, Asteriks, auriga, aurikularia, balerina, baribal, barista, beri-beri, Bering, bridż, bristol, brizol, buldering, cypris, czuringa, darriwil, dewanagari, Dobricz, drink, ekslibris, Eridu, Eris, eszerichia, faktoring, ferrari, forint, friczjella, friko, fristajl, frizea, garibaldczyk, Garizim, Gering, Gori, grid, Grin, grindwal, gringo, grizli, harakiri, imprimatur, indris, interim, Irina, Kalahari, karibu, karimata, Karina, kartridż, katering, kauri, Kiribati, kliring, korrida, kris, Kriszna, krisznaita, Kritias, kszatrija, lastriko, lori, Madrin, Marica, marihuana, Marika, marimba, Marina, Marita, mastering, mehari, Mering, merinka, meritum, Miczurin, miczurinizm, mirinda, monitoring, moringa, Negri, neutrino, Oparin, Opricznik, origami, orija, o-ring, Orinoko, pekari, perigeum, perihelium, perikarion, perinatolog, perinatologia, perintegracja, peripteros, periselenium, Pirin, pluripotencjalny, Prigożyn, prima aprilis, primabalerina, primadonna, primogenitura, prosperity, protopteridium, remastering, rendering, reprint, retriwer, ribat, Richter, ridbok, Rifen, rigatoni, Rigweda, Rijad, Rijeka, riketsja, riki-tiki-tak, riksdag, riksza, rilsan, Riła, rimifon, Rimini, ring, ringo, Rinn, rinowirus, riposta, ripsalis, riszta, Rita, riwiera, rotaprint, Sabrina, safari, sajmiri, sari, sarin, simering, sparing, sponsoring, spring, sprint, sprinter, Sri Lanka, staurikozaur, stringi, striptiz, striptizerka, strit, sukuri, Surinam, syringa, Szarik, szotring, szpring, szpringbok, tarirowy, Tiszri, tri, triazotan, triceratops, triforium, trik, trimaran, trinia, trip, trirema, tritocerebrum, triwium, Turing, uakari, Ugarit, Urim, wari, zeriba, Żyrinowski.

Formy z -ty-, -dy-, -ry- zwyciężają w nowych zapożyczeniach, gdy już istnieje podobny i pokrewny znaczeniowo wyraz, np. audyt, nie audit, bo audytorium. Uwaga: elastik, plastik to określenia materiału, elastyki to elastyczne spodnie (niekoniecznie wykonane z elastiku), plastyk to człowiek zajmujący się plastyką: malarstwem, rzeźbą, grafiką, architekturą (niemający nic wspólnego z plastikiem).

Podobnie zachowują się dziś często także spółgłoski c, s, z, cz, dż, sz, ż:

• -ci-: cibalgina, cibazol, cif, cimelium, cinerarium, cirkarama, cirrostratus, cirrus, cis, Galia Cisalpejska, cissus, cista, cistron, cisural, cisuranowiec, cito, karcinogeneza, kocing, koracidium, miracidium, scindapsus, Tabcin, welociraptor;
• -dzi-: Dogandzis, Dzibanitum, Dziga, Godzilla;
• -si-: aksis, barasinga, chamsin, dansing, Dmanisi, eliksir, epsilon, farsi, fleksitarianin, fleksitarianizm, forsing, fortissimo, generalissimus, Helsinki, hypsilofodon, kapsiplast, kasimow, kosinus, kosinusoida, Kutaisi, ksi, ksifidocerkaria, maksi, maksimum, maksisingiel, musimon, mysis, oksiran, orosir, paksistima, passiflora, pepsi, persimona, posidonia, pressing, psi, psittakozaur, radiotaksi, si, sider, sidol, Sidor, Sidorowicz, sidur, sifaka, sigilaria, sigma, sigmamycyna, signatum, sika, Sikh, Sikkim, silan, silanol, silezaur, silikat, silikon, silos, silumin, Silwana, SIM, sima, simens, simentalski, simering, simir, simlok, Simona, simondsja, simpleks, sin, sinantrop, Sinatra, Singapur, singiel, singleton, singsing, sinolog, sinologia, sintrom, sinularia, sinus, sinusoida, Sirion, sirwent, Sistan, sistrum, sitar, sitatunga, sitkajski, situla, Siwa, Siwalik, siwapitek, siwert, sizal, Tbilisi, Tutsi, watussi, ypsilon, Zanussi;
• -zi-: Anasazi, bazipodit, egzit, fanzin, gamazid, Garizim, juzing, Kaziranga, kwazicząstka, lizingować, majsterzinger, Markazi, minezinger, Mozil, Mozilla, muezin, nazireat, nazirejczyk, Nemezis, refsejzing, sanzinia, sejzing, Suazi, Szlezinger, uzi, Zambezi, Zanzibar, Zika, zikkurat, ził, Zimbabwe, zin, Zinaida, zineb, zinjantrop, Zinkow, zinofos, Zira, ziram, zizania;
• -czi-: Apanaczi, baluczi, bałczik, czajczi, czi, Czibcza, czikos, czikungunia, czinuk, czip, Czipewej, czips, czirliderka, Czirokez, cziru, Czita, Karaczi, Koczis, liczi, mikroczip, Nurhaczi, Soczi, streczing;
• -dżi-: dżibbali, Dżibuti, dżig, dżigit, dżigitaj, dżihad, Dżil, dżin, dżingiel, dżingoizm, dżinizm, dżins, dżinsy, dżip, Dżipago, dżiu-dżitsu, Fidżi, fidżijka, Fudżijama, hadżi, komitadżi, odżibwa, Pazardżik, pidżin;
• -szi-: Cuszima, Hiroszima, Hoszimin, jesziwa, Kunaszir, perszing, piszinger, Raszid, rebaszizaur, Staszic, szibah, Szibenik, sziblak, szibolet, szift, szikimowy, Szilha, szin, Szinear, szintoizm, Sziraz, szisza, Sziszak, Sziszapangma, Sziwa, tarszisz;
• -żi-: Ażi, łomżing, reżim, żiga, żigolo, żiguli, Żilina, Żiwkow, Żiżi, Żiżka.

Grupy -di-, -ri-, -łi-, -si-, -zi- występują też na granicy przedrostka (rodzimego lub obcego) i rdzenia lub dwóch rdzeni; jest tu także możliwa wymowa z rozdzielającym zwarciem krtaniowym, zwłaszcza w wyrazach rodzimych:

• -di-: adideacja, nadinspektor, nadinterpretacja, nadinterpretować, nadinżynier, odideologizować, odimienny, odimiesłowowy, odindywidualizować, odinstalować, odintelektualizować, odintelektualizowywać, odiskiernik, odiskrownik, odiwanić się, odizolować, odizolowywać, podinspektor, podirytować, podirytowywać, podiwanić, przedimek, przedislamski, przedistnienie, skądinąd;
• -ri-: hiperinflacja, kontrinicjatywa, superidiota, superikonoskop, superinstrukcja, superintendent;
• -łi-: półidiota, półimperiał, półinternat, półinteligencja, półinteligent, współideowiec, współimiennik, współinwestor, współistnieć, współistotny;
• -si-: dysiluzja, eksinżynier;
• -zi-: bezideowiec, bezideowy, bezimienny, bezindukcyjny, bezinteresowny, bezinwazyjny, deziluzja, dezinformacja, dezinformować, dezintegracja, dezintegralny, dezintegrator, dezintegrować, rozigrać, rozigrywać, rozindyczyć, rozirytować, roziskrzać, roziskrzony, roziskrzyć, zidealizować, zidentyfikować, zidiocieć, zidiotyzować, zignorować, zilustrować, ziłowacieć, zimać, zimitować, zimmobilizować, zinąd, zindeksować, zindoktrynować, zindustrializować, zindywidualizować, zinfantylizować, zinfantylnieć, zinfiltrować, zinformatyzować, zinstrumentalizować, zinstrumentować, zinstytucjonalizować, zintegrować, zintelektualizować, zintensyfikować, zintensywnieć, zinterioryzować, zinternacjonalizować, zinternalizować, zinterpretować, zinwentaryzować, zironizować, zirygować, zirytować, ziszczać, ziścić, zitalizować.

Oryginalne -ly-, -ky-, -gy- ulegają zwykle zmianie przy spolszczaniu do -li-, -ki-, -gi-, jednak i ta reguła też przestaje powoli obowiązywać:

• -ly-: aplyzja, elytra, glyptodon, halymenia, kelyfit, lielynazaura, lyddit, lygrys, lykantropia, Lyski, lystrozaur, molybdomancja, palynologia, pelykozaur;
• -ky-: ankylozaur, Iskyr, krokydolit, Kybele, Kydryński, kyliks, kynologia, Kyrcz, Kyrdżali, kysz, kyszłak, Kyzył, skyfos;
• -gy-: androgynia, gymnokalicjum, gynandria, gynerium, gynura, gyromancja, gyros, gytia, lagynos, poligynia.

Bardzo rzadkie są wyrazy, które rozpoczynają się od y- wymawianego zgodnie z pisownią: ylen, ylid, ypsilon.

Sekwencja liter rz oznacza w polskiej pisowni zwykle dźwięk [ž] (lub [š]), jednak istnieją wypadki, w których rz oznacza rzeczywiście [rz], ewentualnie [rź]. Rzadkie jest też połączenie rż. Oto takie wypadki:

• -rz- [rz]: Arzawa, Borzobohaty, borzoj, hiperzespolony, hiperzmienny, marznąć, mierznąć, mirza, murza, Murzasichle, obmierzły, orzo, skorzonera, superzasada, superzaur, Tarzan, zmarzlina, zmierzły;
• -rz- [rź]: Korzik, mierzić, superziemia;
• -rż- [rž]: berżera, Birże, drżeć, dzierżyć, konsjerż, konsjerżka, Korża, marża, oberża, oberżyna, piarżysko, rżeć, rżnąć, Serż, serża, sierżant, skarżyć, surżyk, szarża, warżka.

Niekiedy uważa się, że nietypowe dla języka polskiego są wyrazy zawierające spółgłoski podwojone. Tymczasem można podać wiele przykładów takich wyrazów. Szczególnie licznie geminaty występują na szwach morfologicznych:

• -pp-: Appalachy, hipparion, hippika, kappa, koppa;
• -bb-: gibbon, hobbit, hobby;
• -ff-: graffiti, Jaffa, Kaffa;
• -ww-: przeciwwaga, wwozić;
• -mm-: gamma, hummus, immanentny, immersja, immunitet, immunologia, mammografia, ommatidium, psammit;
• -tt- (-dt-): attycki, Attyla, brutto, Fetting, getto, glottalny, glottodydaktyka, gutturalny, hatteria, hetta, karetta, katta, konfetti, latte, motto, nadtlenek, nadtłuc, nadto, nadtyp, netto, odtajać, odtąd, odtelefonować, odtlenić, odtłuścić, odtrąbić, odtrącić, odtrutka, odtwarzacz, odtworzyć, odtwórczy, odtykać, podtarcie, Podtatrze, podtekst, podtlenek, podtopić, podtorze, podtruć, podtrzymać, podtuczyć, podtyp, podtytuł, przedtakt, przedtem, przedterminowy, przedtułów, wielusettysięczny;
• -dd-: addycja, addytywny, Aladdyn, Budda, buddyzm, Engaddi, naddać, naddnieprzański, naddrzwiowy, oddać, oddalać, oddech, oddolny, oddychać, poddany, poddasze, poddomena;
• -cc- (-dzc-): akademiccy, atlantyccy, austriaccy, azjatyccy, bałtyccy, bandyccy, beskidzcy, bieszczadzcy, bośniaccy, Braniccy, celtyccy, chorwaccy, Czarneccy, Dawidzcy, doryccy, epiccy, ewangeliccy, falklandzcy, fanatyccy, feniccy, finlandzcy, flamandzcy, Głowaccy, gotlandzcy, gotyccy, greccy, grenlandzcy, grodzcy, grudziądzcy, grunwaldzcy, heretyccy, hetyccy, ignoranccy, inteligenccy, iraccy, irlandzcy, islandzcy, jezuiccy, jeździeccy, jutlandzcy, kałmuccy, kapsztadzcy, katoliccy, kłodzcy, kolchidzcy, Kordeccy, kozaccy, krawieccy, laiccy, lechiccy, literaccy, ludzcy, Łabędzcy, łajdaccy, Łąccy, łódzcy, łużyccy, maniaccy, mazowieccy, Morawieccy, niderlandzcy, Niedźwiedzcy, niemieccy, nonszalanccy, nordyccy, normandzcy, Nowaccy, Nowiccy, nowobogaccy, nowofundlandzcy, nowogrodzcy, Połanieccy, proroccy, prostaccy, próżniaccy, Przygodzcy, radzieccy, rybaccy, samarkandzcy, samojedzcy, Sawiccy, sądeccy, semiccy, słowaccy, Sobeccy, sowieccy, staroświeccy, stoiccy, Sucheccy, sudeccy, swarzędzcy, szetlandzcy, szkoccy, szlacheccy, szwedzcy, Śniadeccy, średzcy, świeccy, tajlandzcy, Tarnowieccy, totumfaccy, tureccy, uniwersyteccy, uzbeccy, wariaccy, ważniaccy, weneccy, wieśniaccy, wojewódzcy, Woźniaccy, Woźniccy, Wysoccy, Zawadzcy, Zawidzcy, zdradzieccy, zelandzcy, żarłoccy, żywieccy;
• -ss- (-zs-): Assam, bass, bessa, bezsenny, bezsens, bezskrzydły, bezskuteczny, bezsłowny, bezsporny, bezsprzeczny, bezstratny, bezstresowy, Edessa, fortissimo, fossa, generalissimus, hossa, lasso, less, Odessa, osseina, passa, passiflora, rozsada, rozsądek, rozsądny, rozsądzić, rozskoczyć, rozsławić, rozsłonecznić, rozsmakować, rozsmarować, rozsnuć, rozsprzedać, rozsrebrzyć, rozsrożyć, rozstaj, rozstanie, rozstawić, rozstęp, rozstroić, rozstrzelać, rozstrzygnąć, rozsunąć, rozswawolić, rozsychać, rozsyłać, rozsypać, sargasso, sargassowy, ssać, ssak, watussi, Zanussi, zsadzić, zsekularyzować, zsemityzować, zserowacieć, zsolidaryzować, zsowietyzować, zstąpić, zstępny, zsumować, zsunąć, zsuwać, zsychać, zsyłać, zsyłka, zsynchronizować, zsyntetyzować, zsyp;
• -zz- (-sz-): bezzałogowy, bezzasadny, bezzwłoczny, muezzin, muszaur, rozzuchwalony, zzuć;
• -nn-: Anna, annały, bagienny, bezbronny, brytfanna, brzemienny, cenny, dzienny, gehenna, Hanna, henna, imienny, innowacja, inny, Kinneret, lenno, manna, Marianna, marzanna, monotonny, obronny, panna, poranny, przyranny, ranny, rynna, senny, wanna, winny, zamienny;
• -łł-: Ałła, Jagiełło, mełł, mułła, pełł;
• -ll-: Achilles, Allah, allamanda, alleluja, Apollo, ballada, bulla, chlorella, falliczny, fellach, flotylla, hellenistyczny, helleński, idylla, jagielloński, kalla, organella, pallad, sybilla, tellur, willa;
• -rr-: aberracja, arras, barrakuda, barramunda, barramundi, errata, ferromagnetyk, horrendalny, horror, hurraoptymizm, irracjonalny, kontrreformacja, mirra, mirror, narracja, oksyterracyna, pyrrusowy, superrakieta, surrealizm, terraformowanie, terrarium, terror, warroza;
• -czcz-: czczę, czczy, uczczenie;
• -dżdż-: hadżdż;
• -szsz-: Aszszur;
• -żż- (-rzż-): bierzże, jużże, włóżże;
• -ńń-: altannik, Annie, bagiennie, bezbronnie, brytfannie, brzemiennie, cennie, dziennie, gehennie, Hannie, hennie, imiennie, inni, lennik, mannie, Mariannie, marzannie, monotonnie, obronnie, pannie, porannie, ranni, rynnie, sennie, wannie, winni, zamiennie;
• -jj-: najjaśniejszy;
• -kk-: hakka, jakkolwiek, jukka, kokkolit, lekki, Mekka, miękki, mokka, zikkurat;
• -gg-: dogger, kwagga, ziggurat.

Afrykaty c, dz, cz, dż, ć, dź można uważać za dźwięki złożone ze zwartej i szczelinowej, zatem sekwencje zwartej i afrykaty (zwykle występujące na szwach morfologicznych) można traktować jako częściowe zdwojenia. Wymienić tu można:

• -tc- (-dc-): brzydcy, dowódca, kazirodca, kładce, matce, nakładca, odcyfrować, podcentrala, pokrótce, radca, ratce, rządca, świętokradca, wkrótce, władca;
• -ddz-: oddzwonić;
• -tcz- (-dcz-): bratczyk, bratczysko, chustczyna, ciotczyny, doświadczenie, dowódczy, dziesiątczyna, kazirodczy, łatczyn, matczyny, nawrotczy, odczekać, odczepić, odczołgać się, odczulać, odczynnik, odczytać, pestczak, piłsudczyzna, podczepić, podczerniać, podczesać, podczołgać się, portczęta, proletariatczyk, szlachetczyzna, szpetczak, Tczew, wiotczeć, władczy;
• -ddż-: poddżunglowy;
• -tć- (-dć-): nadciągać, nadciosać, odciąć, odciągnąć, odciekać, odcisk, odcisnąć, podciąć, podciągnąć, podciekać, podcienie, podcierać;
• -ddź-: naddźwiękowy, oddzielić, oddźwięk.

Afrykaty mogą różnić się miejscem artykulacji. W niestarannej mowie występują wtedy fonetyczne geminaty:

• -ccz-: Białostocczyzna, Kielecczyzna, niemiecczyzna, Sądecczyzna;
• -czć-: czcić.

Możliwe są też sekwencje zwartej, szczelinowej i afrykaty. Niektóre wyglądają w pisowni jak zdwojenia, choć w poprawnej wymowie nimi nie są. Niekiedy spółgłoski nie odpowiadają sobie co do miejsca artykulacji:

• -tszcz- (-dszcz-): odszczepić;

• -dżdż- [d-ż-dż] (podwojenie tylko ortograficzne, nie odpowiada mu poprawna wymowa): dżdżownica, dżdżysty;
• -tszć- (-trzć-): trzcina;
• -tść- (-dść-): podściółka;
• -dźdź- [d-ź-dź]: podźdźbłowy.

Zdarzają się też zdwojone samogłoski:

• -aa-: Baal, Kaa, Kanaan, kraal, Nauzykaa;
• -ee-: feeria, gees, geesowski, peem, peeselowski, pegeer, pepeerowiec, pepeesowiec, pezetpeerowiec;
• -oo-: epizoocja, oocyt, oogamia, oogeneza, oolit, ootyda, paleozoologia, protozoolog, zoo, zoofag, zoofilia, zoogeografia, zoologia, zoonoza, zooplankton, zoopsychologia, zoospora, zootechnik, zootomia;
• -uu-: duumwirat, indywiduum, kontinuum, perpetuum.

Samogłoskowe geminaty na szwach morfologicznych:

• -aa-: naazotować, pozaakademicki, pozaartystyczny, primaaprilisowy, ultraakustyka, zaabonować, zaabsorbować, zaadaptować, zaadoptować, zaadresować, zaadsorbować, zaaferować, zaakcentować, zaakceptować, zaaklimatyzować, zaalarmować, zaanektować, zaangażowanie, zaanonsować, zaapelować, zaaplikować, zaaprobować, zaaranżować, zaaresztować, zaatakować, zaawansowany, zaawizować;
• -ee-: nieefektowny, nieefektywny, nieekonomiczny, nieelastyczny, nieelegancki, nieestetyczny, nieetatowy, nieetyczny, nieetymologiczny, nieeuklidesowy, preegzystencja, przeegzaminować, przeeksponować, reedukacja, reedycja, reeksport, reelekcja, reemigracja, teleelektryczny, teleenergetyczny;
• -ii-: żmii, żmiisko;
• -oo-: błękitnooki, bystrooki, ciemnooki, czarnooki, czteroosiowy, czteroosobowy, deszczoodporny, długoogniskowy, długookresowy, dooczny, doodbytniczy, dookoła, doorać, dootrzewnowy, elektrooptyka, elektroosmoza, fotoogniwo, izooktan, jasnooki, jednooki, jednoosiowy, jednoosobowy, kinooperator, kooperacja, kooptować, koordynacja, kosooki, krótkoogniskowy, kuloodporny, kwasoodporny, lekooporny, ługoodporny, magnetooptyka, małoobrazkowy, metaloorganiczny, męskoosobowy, mętnooki, mikroorganizm, modrooki, mrozoodporny, niebieskooki, ognioodporny, orlooki, pawiooki, pięknooki, ponurooki, poobalać, poobcinać, poobdzielać, poobiedni, poobijać, poobjadać, pooblekać, pooblewać, poobliczać, poobracać, poobrzucać, poobserwować, poobsiadać, poobsiewać, poobsychać, poocierać, pooczyszczać, poodbierać, poodbijać, pooddawać, pooddychać, poodejmować, poodjeżdżać, poodklejać, poodłazić, poodpadać, poodrywać, pooglądać, poogradzać, poogryzać, poopadać, poorać, poosuwać, pootwierać, pooznaczać, protokooperacja, radioodbiornik, radiooperator, rakoodporny, rdzoodporny, równoosiowy, różnoosiowy, samoobrona, samoobsługa, samoograniczenie, samookreślenie, siwooki, skośnooki, sokolooki, sowiooki, staroobrzędowiec, szarooki, szybkoobrotowy, ślepooki, światłoodporny, termoogniwo, turboodrzutowy, wielkooki, wielooki, wieloosobowy, wodoodporny, wolnoobrotowy, wysokooktanowy, zielonooki, zimoodporny, złotook, zmiennooporowy, żaroodporny;
• -uu-: dwuuchy.

Słownik poprawnej polszczyzny – Ramka nadrzędna